ارزیابی دفتر پایش دانشگاه ارومیه از پروژه‌های احیاء و حفاظت تالاب‌ها

امروزه تالاب‌ها مقصد بیش از نیمی از گردش‌گران دنیا بوده که معیشت بیش از یک میلیارد نفر در دنیا را به خود وابسته کرده است. با این حال، از سال 1900 میلادی، نزدیک 60 درصد از تالاب‌های جهان نابود شده و سالانه نیز حدود یک درصد از آن‌ها نابود می‌شوند. در این بین، هم‌زمان با بحران دریاچه ارومیه، تالاب‌های اقماری حوزه آبخیز دریاچه نیز در حال نابودی بود. از این‌رو، احیاء و حفاظت از تالاب‌های حوزه آبخیز دریاچه ارومیه یکی از اولویت‌های اصلی ستاد احیای دریاچه و در ذیل آن سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفت. از طرفی قبل، در حین و پس از اجرای پروژه‌های گسترده در راستای احیاء و حفاظت از تالاب‌ها، دفتر پایش دانشگاه ارومیه اقدام به پایش، ارزیابی و جهت‌دهی پروژه‌ها نمود. در این نوشتار، خلاصه‌ای از محل پروژه‌ها، اقدامات و ارزیابی‌ها ارائه شده است.

تالاب‌های مدنظر برای احیا و حفاظت

1- تالاب آق قلعه:

این تالاب با مساحت 1100 هکتار در جنوب استان آذربایجان غربی قرار داشته و زیستگاه آبزیان و پرندگان مختلفی نظیر کاکایی ارمنی، چنگر، پرستوی دریایی و...می‌باشد.

موقعیت جغرافیایی تالاب آق ­قلعه، شهرستان نقده

 

2- تالاب سولدوز:

این تالاب با مساحتی بالغ بر200 هکتار در ضلع جنوبی پارک ملی دریاچه ارومیه و در مسیر جاده ارومیه-مهاباد و در محل زهکش خروجی سد حسنلو قرار دارد. گیاهان مهمی از قبیل نی، جگن، گز و گونه‌هایی جانوری نظیر فلامینگو، پلیکان سفید و گونه‌هایی از مرغابی‌ها و... را می‌توان در آن‌جا مشاهده نمود.

موقعیت جغرافیایی تالاب سولدوز، شهرستان نقده

 

اقدامات احیاء و حفاظت:

1) احداث دایک (سازه‌های احداث شده در ساحل تالاب‌ها با هدف افزایش ارتفاع آب):

ارزیابی طرح پایش دانشگاه ارومیه نشان می‌دهد احداث و سپس افزایش ارتفاع دایک‌ها در تالاب‌ها منجر به افزایش سطح و عمق آب در محدوده تالاب‌ها شده که باعث افزایش چشم‌گیر حضور آبزیان، پرندگان و سایر حیوانات نسبت به قبل از اقدامات شده است. از طرفی در صورت عدم احداث دایک سطح آب تالاب کاهش یافته و منجر به خشک شدن تالاب و نابودی اکوسیستم می‌شد. لذا علاوه بر تهدید گونه‌های جانوری تالاب‌ها پس از خشک شدن تالاب، به‌علت ریزدانه بودن رسوبات کف تالاب‌ها، کانون‌های محلی تولید ریزگرد و گرد غبار ایجاد می‌شد که با اجرای پروژه احداث دایک در این تالاب‌ها چالش‌های پیش‌رو نیز رفع شدند.

 

 

دایک احداث شده در تالاب سولدوز که منجر به افزایش ارتفاع آب و احیای تالاب شده است

                                  

هم‌چنین پروژه‌های دیگری از قبیل احداث اسکله چوبی و ایستگاه پرنده‌نگری تالاب بین‌المللی کانی‌برازان نیز نقش خوبی در جذب گردشگر و ایجاد مکان تفریحی و تفرجی داشته است.

 

ایستگاه پرنده‌نگری در تالاب کانی‎برازان 

پروژه‌های حفاظت فیزیکی شامل حفاظت از پوشش‌های گیاهی پدید آمده در بستر خشک شده دریاچه ارومیه در برابر چرای دام، مقابله با تعارضاتی هم‌چون برداشت‌های غیرمجاز نمک، شن و ماسه از بستر دریاچه، تصرفات در داخل محدوده قانونی پارک ملی دریاچه ارومیه، حفاظت از تنوع زیستی پارک ملی در ارومیه در برابر تهدیدات متخلفین، شکار و صید غیرمجاز در محدوده پارک ملی دریاچه و حفاظت از نهال‌های کاشته شده پیرامون ساحل دریاچه از اقدامات مؤثر دیگر ستاد احیای دریاچه ارومیه در چند سال گذشته بوده است.